Ne, bunu çevirmek için 35 dolar mı? Bir kez potansiyel müşterilerimden bir tanesi aynı işi yapabilen bilgisayar programlarının olduğunu söyleyerek hayıflandı. Üstelik bu tarz şeyleri ilk kez de duymuyordum. Başka biriyse “Meslektaşım çalışmanızdan çok memnun kaldı; fakat bu işi daha ucuza yapan birini buldum.” dedi. Birçok müşteri, çeviri süreci hakkında çok fazla bilgi sahibi olmasa da şaşırtıcı bir şekilde birçoğu kimin çeviri yapabileceği ve maliyetin ne olması gerektiği konusunda kesin fikirlere sahiptir.
Bir müşterimin e-mail yoluyla bana birtakım belgeleri Cuma akşam 10’da yolladığı ve her şeyin pazartesi sabahı çevrilecek şekilde talimat verdiği o geceyi asla unutmayacağım. Bana o hafta sonu uygun olup olmadığımı, belgelerin ilgili olduğu konuda yeterli olup olmadığımı ve hatta ne kadara mal olacağını bile sormamıştı. Ben de ona isteğinin hafta sonu için acele bir iş olduğunu ve normalden daha pahalıya mal olacağını belirten bir cevap yazdım ve gecenin ortasında bana öfkeli bir cevap yazdı. “Zannediyorum ki senle ben birlikte çalışma konusunda çok farklı görüşlere sahibiz.” dedi “Bu parayı ödemem mümkün değil.”
Müşteriler çevirinin ne demek olduğunu ne kadar iyi bilirlerse yüksek kaliteli iş için neden fazla para ödemeleri gerektiğini o kadar iyi anlarlar.
Çevirmen David Rumsey geçtiğimiz mayıs ayında “İsveç Profesyonel Çevirmenler Birliği”nin yıllık konferansında “Birleşik Devletler ’in Çeviri Piyasası” hakkında bir konuşma yaptı. Bahsettiği şeylerden biri, Amerikan piyasasının büyük fakat gelişmemiş olmasının bir nedeninin de çevirinin tam olarak neleri kapsadığı hakkında çok yaygın efsanelerin oluşuydu. Bay Rumsey çoğu Amerikalının çevirinin sadece yabancı bir dilde yazmak olduğuna inandığından, bazılarının ise herhangi bir kimsenin (Mesela büyükannesi Porto Rico’lu olan bir sekreter ya da bir restorandaki Çinli şef ) çeviri yapabileceğini düşündüğünü ve gine bazı müşterilerin bir insan kadar, ya da muhtemelen bir insandan daha iyi çeviri yapabilen bir çeviri yazılımının olduğunu duyduğundan bahsetti. O bu yanlış inanışları Amerikanca buluyor; fakat bu inanışlar sadece Birleşik Devletler’ e özgü değil. İsveç, İngiltere, Birleşik Devletler ya da başka herhangi bir yerden konuştuğum birçok çevirmen, işi düzgün bir şekilde yaptırmak için profesyonel bir çevirmene para ödemek yerine gidip bir öğrenci bulacağını ya da yabancı bir komşusundan yardım isteyeceğini iddia eden müşterileriyle yaşadıkları olayları paylaştılar.
Eğer bu kadar çok çevirmen bu tarz olaylar yaşıyorsa, o zaman yapılması gereken iş çevirinin aslında ne olduğu ve neden profesyonel bir hizmet için para ödenmesi gerektiği konusunda müşterileri eğitmeye geliyor. Başlangıç olarak çevirmenler eğitim geçmişleriyle, çalışma yöntemleriyle ve internet siteleri de dâhil kullandıkları herhangi bir piyasa aracı ile ilgili görüşlerini barındıran ayrıntılı bir bilgilendirme yapabilirler. Bu gün gibi ortada; fakat unvanlarının yeterli olduğunu ya da çevirinin, gerekli ve önemli olduğu sürece kendisini satabileceğini düşünen insanlar var. Bazı müşteriler yazdıklarınıza sadece göz atıp, metnin özünü isterken çoğu meraklıdır ve metni okur. Örneğin hukuk okuyup hukuki metinlerde uzmanlaştıysanız, bir düzine roman çevirdiyseniz, çeviriyle ilgili programlara katıldıysanız ya da teknik kullanım kılavuzu çevirmeni olmadan önce 15 yıl boyunca mühendis olarak çalıştıysanız, bunları açıklayın ve bunların size bir çevirmen olarak ne anlama geldiğini ifade edin. Potansiyel müşteriler etkilenir ve iş için gözle görülür bir biçimde yetkin olduğunuzu ve ödemelerin buna göre yapılmasını isteyeceğinizi bilir. Ayrıca çevirinin neden önemli olduğu ve hizmetlerinizin müşterilere nasıl yardımcı olacağıyla ilgili de bir şeyler yazabilirsiniz. Yurtdışında öğrenim görmek için başvuruda bulunacak bir öğrencinin notlarını çevirecekseniz, yeminli olduğunuzu belirtin ya da öncelikli olarak kurumsal bir müşteri için çalışacaksanız onlara diğer ülkelerde ürün satmak istiyorlarsa internet sitelerinde ya da kullanıcı kılavuzunda kullanılan dilin doğru olması gerektiğini söyleyin. Uzak durmaları gereken hatalı çeviri örnekleri gösterin ve güzel bir çeviri olmadan müşterilerin onların ürünlerine ya da hizmetlerine güven duymayacağını hatırlatın. Bu arada bu öğüdü kendiniz de dinleyin ve internet sitenizin kusursuz olmasına özen gösterin. Gerekirse yazdığınız yabancı dil sayfalarını gözden geçirmesi için bir editör tutun.
Atacağımız diğer bir adımsa uzmanlık alanımızın dışındaki tüm işleri reddetmek. Tüm işleri kabul etmek ve müşterileri tam donanımlı ve müthiş çevirmenler olduğumuza ikna etmek istemek çok cezp edici gelebilir; ama dürüst olmak gerekirse insanlara sadece tıbbi metinler üzerinde çalıştığınızı ve şiir çevirilerini asla kabul etmediğinizi ya da gen bilim konusunda iyi olduğunuzu fakat kontratlarda iyi olmadığınızı söylemeniz onların her çevirinin kendi ihtiyaçları olan, özel beceri ve bilgi gerektiren özgün bir metin olduğunu daha iyi anlamalarını sağlar. Nasıl bir kalp cerrahı bir hastanın alerjilerini tedavi etmeyi aklından bile geçirmezse ve Victoria edebiyatı profesörü bir fizik dersi vermeye kalkmazsa, çevirmenler de kendi uzmanlık alanları dışında çalışmamalıdır. Tabi ki bu, çevirmenlerin yeni alanlar hakkında bir şeyler öğrenemeyeceği ve yeni uzmanlık alanları edinemeyecekleri anlamına gelmiyor; ama sadece birkaç gün içinde böyle davranmaya çalışmak profesyonelce değildir ve eğer güzel iş çıkaramazsanız sadece bir müşteriyi kaybetmekle kalmayacak onun sizi önerebileceği kişileri de kaybedeceksiniz. Bir işi reddediyorsanız, o iş için yetkin bir meslektaşınızı önermeye çalışın. Hem meslektaşınız hem de müşteriniz bunu takdir edecektir. Meslektaşınız sizin alanınızdaki işler için size müşteri yollayarak karşılığını verecektir ve müşteriniz de sağladığınız bu ekstra hizmeti hatırlayıp gelecekte size başka işler için gelecektir.
Ne zaman bir müşteriden fiyatla ilgili şoke olmuş bir cevap alsam kibarca çeviride nelerin olduğunu ve bu fiyatı nasıl belirlediğimi belirten bir e-mail yazmaya çalışırım. Bazı teknik sözcükleri bulmak için birçok araştırma yapılması gerekiyorsa ya da iş geceleri veya hafta sonu çalışmanızı gerektiriyorsa, müşteriye söyleyin. Kısa zamanda büyük bir işi tamamlamanız bekleniyorsa ya da kaynak kitabı kullanmak için üniversite kütüphanesine gitmek zorundaysanız, bunu açıklayın. Bir çevirinin kaç saat süreceğiyle ilgili tahmininizi ya da işin sizden ne istediğini anlatma konusunda utanmayın. Çoğu insan bir çeviride nelerin olduğunu anlamaz ve Bay Rumsey’in dediği gibi çeviriyi sadece yabancı bir dilde yazmak olarak görür. Müşterilerime birçok kez belgelerini çevirmemin ne kadar süreceğini, ne kadar vergi verdiğimi, geriye ne kadar kaldığını ve saat başı ücreti söylemişimdir. Bazı insanlar bana teklif ettikleri minimum fiyatın ne olduğuna tamamen şaşırdılar ve benim koyduğum fiyatların rasgele olmadığını, tam tersine dikkatlice düşünülerek koyulduğunu anladılar. Diğerlerinin de, bir çevirmenin sadece bilgisayar başında oturup, sözlüklerle birkaç dakika boyunca sözcüklere bakıp, sonra da işi bitirmediğini öğrenmek ilgisini çekti. Bir hizmetin neyi içerdiğini tam olarak bilmiyorsanız, ne yazık ki onun kolay olduğu duygusuna kapılırsınız.
Bu konuşmasında Bay Rumsey kimi başka fikirler öne sürdü. Çevirmenlerin farklı diller ve kültürler hakkında bilgi sağlaması gerektiğini ve bunun da dünyada tek dil olduğuna inananlara yardımcı olarak, müşteriler açısından riski azaltacağını öne sürüyor. Riski azaltmak derken çevirmenlerin ve çeviri bürolarının ücretsiz danışma ve redaksiyon, üçüncü tarafın görüşü ve dille ilgili diğer hizmetleri sağlaması gerektiğini kastediyor. İnsanlar sürekli olarak, başlangıçta ücretsiz veya düşük bir ücretle aldığı bir hizmet için sonradan para ödemeye başlama konusunda isteksiz olduklarından ve ücretini ödemediği şeyin değerini her zaman bilmediğinden, kişisel olarak daha ucuz fiyat istemenin veya ücretsiz çeviri yapmanın en iyi yöntem olduğundan emin değilim. Ancak fiyatlar yükselse de müşterileri kendine çekmek ve elinde tutmak için iyi iş yapan ama düşük ücretlerle çalışan bazı çevirmenler tanıyorum.
Müşteriler, çevirinin ne manaya geldiğini ve belirli bir iş için çevirmeni neyin sınırlandıracağını ne kadar çok bilirse, yüksek kalitede bir iş için neden para ödemesi gerektiğini çok daha iyi anlarlar. Bazı insanların bunun belgeleri için ne anlama geldiğini bilmeden her zaman ucuz olanı seçmek isteyecek olması doğru; ama diğerleri bir işi doğru yaptırmanın genellikle onun için para ödenecek olması anlamına geldiğinin farkında olacaklar. Bu yüzden müşterilerinize mesleki geçmişiniz ve deneyimleriniz, çevirinin neleri gerektirdiği ve ücretlendirme sisteminizle ilgili olabildiğince fazla bilgi vererek müşterilerinizin seçim yapmasını kolaylaştırın. Belgelerini gerçekten önemseyen ve çeviri hakkında bilinçli olan bir müşteri, bir arkadaşının ya da bilgisayar programının da aynı işi ve yarı fiyatına yapabileceğinin tartışmasını yaparak sizin zamanınızı harcamaz. Bilinçli bir müşteri büyük ihtimalle sizi ve hizmetinizi tercih edecektir ve iyi yapılmış bir iş için memnuniyetle para ödeyecektir.
Yazan: Brett Jocelyn Epstein
